Eπειδή συνεχώς με ρωτάτε στα μηνύματα σας τι είναι ακριβώς η εργοθεραπεία σε σύγκριση με την λογοθεραπεία έφτιαξα το παρακάτω άρθρο για εσάς…. Τους αγαπάω τους εργοθεραπευτές 🙂 και καλό είναι πάντα ως λογοθεραπευτές να συνεργαζόμαστε και να αλληλοβοηθιόμαστε για καλύτερα αποτελέσματα!!

Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Σύλλογο Εργοθεραπευτών, (AOTA) πρέπει να αναζητηθεί εργοθεραπευτική αξιολόγηση αν το παιδί αντιμετωπίζει δυσκολίες όπως:

Δυσκολία στη λεπτή κίνηση

Παράδειγμα:

• το παιδί δυσκολεύεται να χειριστεί παιχνίδια που απαιτούν λεπτές κινήσεις όπως η συναρμολόγηση ενός πάζλ ή χρήση ψαλιδιού.
• το παιδί παρουσιάζει κακό γραφικό χαρακτήρα ή δεν πιάνει σωστά το μολύβι
• έχει δυσκολίες στη χρήση φερμουάρ, το κούμπωμα κουμπιών και το δέσιμο των κορδονιών.

Δυσκολία στη αδρή κίνηση

Παράδειγμα:

• δυσκολία ισορροπίας π.χ. το παιδί δεν μπορεί να σταθεί στο ένα πόδι ή να παίξει «κουτσό», σχοινάκι κ.λπ.
• δυσκολία συντονισμού του χεριού με το μάτι
• δυσκολία διαχωρισμού της έννοιας δεξιά και αριστερά
• δυσκολία συντονισμού των δύο πλευρών του σώματος
• δυσκολία του παιδιού να πετάει και να πιάνει μια μπάλα

Προβλήματα γνωστικού και αντιληπτικού τομέα

Παράδειγμα:

• δυσκολία στην αναγνώριση γραμμάτων, της απόστασης και των μεγεθών αυτών
• δυσκολία αντιγραφής γραμμάτων ή σχημάτων
• δυσκολία στην οπτική αντίληψη
• δυσκολία αντιγραφής από τον πίνακα ή ένα άλλο χαρτί
• δυσκολία διαχωρισμού της έννοιας του δεξιά και αριστερά
• αδυναμία προσανατολισμού στο χώρο και στο χρόνο
• δυσκολία διάκρισης ομοιοτήτων και διαφορών μεταξύ εικόνων ή αντικειμένων
• αδυναμία ανάκλησης στη μνήμη ενός αντικειμένου που το παιδί είδε μόλις πριν από λίγα δευτερόλεπτα
  
  

Δυσκολίες στις δραστηριότητες καθημερινής ζωής

Παράδειγμα:

-Όταν δηλαδή το παιδί δυσκολεύεται να φάει, να ντυθεί από μόνο του, να πλυθεί, να πάει στην τουαλέτα ή ακόμα και να παίξει με τα παιχνίδια του ή με άλλα παιδιά

Ελλειμματική αισθητηριακή επεξεργασία η οποία χαρακτηρίζεται από:

• υπερβολική ευαισθησία ή αυξημένη αντιδραστικότητα σε ήχους, αγγίγματα, κινήσεις και άλλα ερεθίσματα
• υπερκινητικότητα και πρόσκρουση σε αντικείμενα, έπιπλα κ.λπ.
• εύκολη απόσπαση προσοχής

Περιορισμένες δεξιότητες κοινωνικής αλληλεπίδρασης που σχετίζονται με:

• δυσκολία κοινωνικής αλληλεπίδρασης και εμπλοκής με την οικογένεια και τους συνομηλίκους
• φοβική ή αμυντική στάση απέναντι στο παιχνίδι
• δυσκολία στην προσαρμογή σε νέα περιβάλλοντα

Αισθητηριακή Ολοκλήρωση και οι Διαταραχές Αισθητηριακής Ρύθμισης
Τι είναι η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση;
Τα διάφορα μέρη του σώματός μας λαμβάνουν αισθητηριακές πληροφορίες από το περιβάλλον μας (όπως το δέρμα, τα μάτια και τα αυτιά μας). Στέλνουν αυτές τις πληροφορίες μέχρι τον εγκέφαλό μας, ο οποίος ερμηνεύει τις πληροφορίες που λαμβάνει, συγκρίνει με άλλες πληροφορίες που έρχονται καθώς επίσης και με πληροφορίες που αποθηκεύονται στη μνήμη μας και έπειτα, χρησιμοποιεί όλες αυτές τις πληροφορίες για να μας βοηθήσει να αποκριθούμε στο περιβάλλον μας. Επομένως η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι σημαντική σε όλα τα πράγματα που πρέπει να κάνουμε στην καθημερινότητα μας (όπως να ντυθούμε, να συναναστραφούμε με άλλους ανθρώπους, να εκπαιδευτούμε και να εργαστούμε).

Σύμφωνα λοιπόν, με τον ορισμό της Α.J. Ayres, OT, PhD τη δεκαετία του 1970, Αισθητηριακή Ολοκλήρωση είναι η φυσιολογική και αυτονόητη νευρολογική διαδικασία, η βασική και κορυφαία ανθρώπινη λειτουργία της οργάνωσης του αισθητηριακού ερεθίσματος ώστε να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί. Μέσω της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης τα μέρη του νευρικού συστήματος καταφέρνουν να εργάζονται μαζί. Οι αισθήσεις εργάζονται μαζί ώστε να καταγράψουν, να συγκρίνουν και να οργανώσουν τα αισθητηριακά εισερχόμενα και να δώσουν λογική αντίδραση. Για τους περισσότερους από μας η εξέλιξη της αισθητηριακής ολοκλήρωσης εμφανίζεται όταν είμαστε μικροί ως τμήμα της τυπικής ανάπτυξής μας και σε πράγματα που κάνουμε όπως το ρολλάρισμα, το έρπησμα , το περπάτημα και το παιχνίδι· για άλλους η αισθητηριακή ολοκλήρωση αναπτύσσεται λιγότερο καλά και παρουσιάζονται οι διαταραχές αισθητηριακής ρύθμισης. 

Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά που παρουσιάζουν διαταραχές αισθητηριακής ρύθμισης είναι εκείνα τα παιδιά τα οποία είτε εμφανίζουν μεγάλη ευαισθησία σε κάποιο εξωτερικό ερέθισμα είτε μικρή ευαισθησία ή δεν το επεξεργάζονται καθόλου σε ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω αισθητηριακά συστήματα. 

Αιθουσαίο σύστημα: Στο εσωτερικό του αυτιού μας έχουμε μικρά κανάλια γεμάτα με υγρό, το υγρό σε αυτά τα κανάλια κινείται κάθε φορά που κινούμε το κεφάλι μας. Οι δέκτες σε αυτά τα κανάλια παίρνουν την κατεύθυνση της μετακίνησης και στέλνουν αυτές τις πληροφορίες προς τον εγκέφαλό μας. Έτσι μας βοηθά να κινούμαστε στον χώρο παρέχοντας μας πληροφορίες σχετικές με τη μετακίνηση και την θέση του κεφαλιού. Βάσει αυτού ξέρουμε εάν κινούμαστε προς τα εμπρός, προς τα πίσω ή στο πλάι, αν γέρνουμε το κεφάλι μας, αν γυρίζουμε γύρω -γύρω ή κινούμαστε πάνω-κάτω. Επίσης, ο εγκέφαλός μας χρησιμοποιεί αυτές τις πληροφορίες για να προγραμματίσει τις κινήσεις μας και να μας βοηθήσει να διατηρήσουμε την ισορροπία μας. Μεγάλη ευαισθησία στο ερέθισμα:

•Μη ανεκτικότητα σε μεταβαλλόμενη κίνηση.
Ανικανότητα να συμμετέχουν σε κινητικά παιχνίδια τυπικά για παιδική ηλικία.
•Αποφυγή αιωρούμενου εξοπλισμού για παιχνίδι (π.χ. κούνια).Μικρή ευαισθησία στο ερέθισμα / μη επεξεργασία:
•Αναζήτηση στροφικής-γραμμικής κίνησης.
•Συνεχή & έντονη ενασχόληση με κινητικά παιχνίδια.
•Έντονη χρήση αιωρούμενου εξοπλισμού με πιθανότητες ατυχημάτων.
•Κινείται διαρκώς, περιστρέφεται, του αρέσει η αίσθηση της «ζαλάδας».
•Λικνίζεται ασυναίσθητα.
•Διεγείρεται υπερβολικά κατά την κινητική δραστηριότητα.
•Είναι συνέχεια «στην πρίζα».

Απτικό σύστημα: Το απτικό σύστημα περιλαμβάνει τα νεύρα κάτω από την επιφάνεια του δέρματος που στέλνουν τις πληροφορίες στον εγκέφαλο. Αυτές οι πληροφορίες περιλαμβάνουν το απαλό άγγιγμα, τον πόνο, τη θερμοκρασία, και την πίεση. Αυτοί οι παράγοντες διαδραματίζουν έναν σημαντικό ρόλο στην αντίληψη του περιβάλλοντος καθώς επίσης και των προστατευτικών αντιδράσεων για την επιβίωση. Μεγάλη ευαισθησία στο ερέθισμα:
•Απόσυρση σαν ανταπόκριση σε απαλό άγγιγμα (π.χ. χάδια, λούσιμο, ετικέτες ρούχων)
•Στοματοκινητική ευαισθησία (επιλεκτικότητα στις υφές και τις γεύσεις από τα τρόφιμα που ανέχεται στο στόμα)
Μικρή ευαισθησία στο ερέθισμα/μη επεξεργασία:
•Εμφανίζει ασυνήθιστη ανάγκη να ακουμπά αντικείμενα
•Δείχνει χαμηλή ενημερότητα πόνου και θερμότητας
•Δεν δείχνει να καταλαβαίνει όταν το ακουμπούν
•Προτιμά να είναι ξυπόλυτο
•Δεν δείχνει να κατανοεί ότι λερώθηκαν τα χέρια ή το πρόσωπό του
•Αναζητά συνεχώς χάδια

Ιδιοδεκτικό σύστημα: Οι μύες και οι ενώσεις μας έχουν μικροσκοπικούς αισθητήριους δέκτες που μεταφέρουν σ τον εγκέφαλό μας που βρίσκονται τα μέλη του σώματος μας . Όταν βάζετε ένα κουτάλι στο στόμα σας, δεν πρέπει να ψηλαφίσετε το κουτάλι για να δείτε που είναι ή να ακουμπήσετε το στόμα σας για να ξέρετε πού να τοποθετηθεί το κουτάλι ξέρετε που βρίσκεται το χέρι σας σε σχέση με το στόμα σας. Είναι κατά ένα μεγάλο μέρος οι ιδιοδεκτικοί δέκτες που σας δίνουν αυτές τις πληροφορίες. Ο εγκέφαλός σας χρησιμοποιεί έπειτα αυτές τις πληροφορίες για να προγραμματίσει τις κινήσεις έτσι ώστε να μπορείτε να συντονίσετε το σώμα σας. Άρα το ιδιοδεκτικό σύστημα μας δίνει την αίσθηση του πού βρίσκεται το σώμα μας στον χώρο και τα όρια του σώματός μας, την δύναμη και το εύρος της κίνησης. Είναι αυτή η αίσθηση που μας δίνει τη δυνατότητά να ξέρουμε που είναι τα μέλη του σώματός μας στον χώρο και πώς κινούνται (συνειδητότητα του σώματος).

Μεγάλη ευαισθησία στο ερέθισμα:
•Αποφυγή φόρτιση βάρους (π.χ. μεταφορά σχολικής τσάντας ή ψώνια από το σούπερ μάρκετ).
•Έλλειψη σταθερότητας κορμού (π.χ. παιδιά με έντονη κάμψη κορμού που “χύνονται” στην καρέκλα).
•Χαμηλός βαθμός αντοχής (π.χ. στατικά/παθητικά παιδιά που προτιμούν καθιστικές από κινητικές δραστηριότητες ή τα παρατάνε εύκολα).
Μικρή ευαισθησία στο ερέθισμα/μη επεξεργασία:
•Έντονη ενασχόληση με δραστηριότητες που προσφέρουν ιδιοδεκτικό ερεθισμό.
•Δεν μπορεί να καθίσει ήσυχα, κινείται διαρκώς.
•Κάνει πάρα πολλά επικίνδυνα πράγματα, δείχνει να μην έχει αίσθηση κινδύνου.
•Του αρέσει να πέφτει.
•Διεγείρεται υπερβολικά κατά την κινητική δραστηριότητα αποφεύγει τις ήρεμες δραστηριότητες παιχνιδιού. 

Οπτικό σύστημα : Μεγάλη ευαισθησία στο ερέθισμα:
•Αποστροφή βλέμματος, δεν κάνει βλεμματική επαφή.
•Εξάρτηση στην περιφερική όραση αντί στην κεντρική (π.χ. κοιτάνε με την άκρη του ματιού για να απευθύνουν σε κάποιον τον λόγο).
•Απώλεια προσοχής ή συμπεριφορά αποφυγής στη διάρκεια οπτικών δραστηριοτήτων (π.χ. να φωνάξει, να φύγει ή να ζαλιστεί κατά τη διάρκεια παρακολούθησης μιας ταινίας).
•Προτιμάει να κάθεται στο σκοτάδι. Μικρή ευαισθησία στο ερέθισμα/μη επεξεργασία:
•Δείχνει πολύ προσεκτικός ή πολύ ορμητικός σε ανθρώπους/αντικείμενα (π.χ. σκάλες).
•Δυσκολεύεται να βρει αντικείμενα σε πίσω φόντο.
•Επικεντρώνει έντονα το βλέμμα σε αντικείμενα ή ανθρώπους.
•Του αρέσουν τα περιστρεφόμενα αντικείμενα (πλυντήριο, ανεμιστήρες κλπ.).
•Κοιτάζει τον καθένα όταν κινούνται τριγύρω στο δωμάτιο ή από την άλλη δείχνει να μην προσέχει όταν άνθρωποι μπαίνουν μέσα στο δωμάτιο. 

Ακουστικό σύστημα: Μεγάλη ευαισθησία στο ερέθισμα:
•Αντιδρά αρνητικά σε απρόσμενους ή δυνατούς θορύβους (σειρήνα, ηλεκτρική σκούπα, γαύγισμα, μίξερ)
•Κλείνει με τα χέρια τα αυτιά του για να τα προστατέψει από ήχους
•Διαταράσσεται ή έχει δυσκολίες στο να λειτουργήσει όταν υπάρχουν ήχοι τριγύρω ή ακόμα και σε απλούς δευτερεύοντες ήχους που πολλούς δεν τους ενοχλούν (πχ ψυγείο, υπολογιστής, air-condition).

Μικρή ευαισθησία στο ερέθισμα / μη επεξεργασία:
•Δείχνει να μην είναι ενήμερο για μία δραστηριότητα
•Δείχνει να μην ακούει ότι του λέμε και δεν ανταποκρίνεται στην κλήση του ονόματός του (συχνά παραπέμπονται για ακουολογικό έλεγχο)
•Δεν κατανοεί λεκτικές εντολές και συχνά του αρέσουν οι παράξενοι θόρυβοι
•Επιθυμεί να κάνει θόρυβο για τον θόρυβο Οσφρητικό – γευστικό σύστημα – Στοματοαισθητική λειτουργία: 

Μεγάλη ευαισθησία στο ερέθισμα:
•Πνίγεται εύκολα με υφές τροφών ή με πιρούνια και κουτάλια στο στόμα.
•Αποφεύγει συγκεκριμένες γεύσεις ή οσμές φαγητών που τυπικά τρώνε τα παιδιά.
•Αποφεύγει συγκεκριμένες υφές και θερμοκρασίες φαγητών εσκεμμένα και επίμονα μυρίζει αντικείμενα.
Μικρή ευαισθησία στο ερέθισμα/μη επεξεργασία:
•Επίμονα μυρίζει μη φαγώσιμα αντικείμενα.
•Δείχνει ισχυρή προτίμηση για συγκεκριμένες οσμές και γεύσεις.
•Δείχνει να μην μυρίζει δυνατές οσμές.
•Μασουλάει ή γλύφει μη φαγώσιμα αντικείμενα, φέρνει στο στόμα πράγματα (π.χ. μολύβι, χέρια, κλπ.). 

Σκοπός της εργοθεραπείας σε όλα τα παραπάνω σύμφωνα με την Αισθητηριακή Ολοκλήρωση είναι: μέσα από ειδικά κατευθυνόμενες δραστηριότητες, να ρυθμίσει το νευρικό σύστημα έτσι ώστε να προσλαμβάνει τα ερεθίσματα με τον κατάλληλο τρόπο για να αντιδρά σωστά στους αισθητηριακούς ερεθισμούς δίνοντας την κατάλληλη προσαρμοστική αντίδραση, μέσα από δραστηριότητες με ειδικό εξοπλισμό, σε ένα πολυαισθητηριακό περιβάλλον. Βασική αρχή της παρέμβασης είναι οι δραστηριότητες αυτές να είναι ευχάριστες για το παιδί, κατευθυνόμενες από το ίδιο και ταυτόχρονα να έχουν σαφή στοχοκατευθυνόμενο προσανατολισμό στις δυσκολίες του. Η θεραπεία της κίνησης, της συγκέντρωσης, η γυμναστική και το παιχνίδι είναι τα θεραπευτικά μέσα της θεραπείας μέσω της μεθόδου της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης (Αλεξάνδρου, 2012). 

Πηγές:
• A. Jean Ayres (2005). Sensory Integration and the Child: 25th Anniversary Edition.
• Kranowitz Carol (2006). The out-of-sync child has fun. • Wilbarger Patricia, Wilbarger Julia (2008): «Αισθητηριακή Αμυντικότητα». Πρακτικά σεμιναρίου.
• Αλεξάνδρου Στράτος (2009). «Η μέθοδος της αισθητηριακής ολοκλήρωσης ως θεραπευτική προσέγγιση για παιδιά με Δ.Α.Φ. & η προσαρμοστική αντίδραση». Πρακτικά Πανελλήνιου Συνεδρίου Πάτρα. • Μάγκλαρη Ελίζα (2007) «Αισθητηριακή Ολοκλήρωση». Πρακτικά Σεμιναρίου.